GS.TSKH Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ TN&MT

Trao đổi với DĐDN, GS.TSKH Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ TN&MT cho rằng, để nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu trong quản lý đất đai, chúng ta cần thay đổi cơ chế quản lý của nhà nước theo chiều trên xuống bằng cơ chế quản trị kết hợp với sự tham gia giám sát của toàn dân theo chiều dưới lên.

- Thưa Giáo sư, tại sao các sai phạm liên quan đến đất đai thường gắn với trách nhiệm của người đứng đầu?

Có thể nói cơ chế kiểm soát quyền lực quản lý đất đai ở nước ta trước nay gần như chưa phát huy hiệu quả như mong đợi. Có những trường hợp có dấu hiệu tham nhũng được phát hiện, nhưng ít được giải quyết kịp thời. Thậm chí, nhiều vụ việc lớn nhưng phải mất nhiều thời gian mới được xử lý.

Bên cạnh đó, bộ máy quản lý về đất đai cũng chưa thực hiện tốt công tác thanh tra, kiểm tra việc thực thi pháp luật trong khi cơ chế giám sát của người dân cũng chưa được thực hiện, nhiều vụ việc lớn cũng chỉ được giữ kín trong nội bộ các cơ quan nhà nước, thông tin thiếu công khai.

Lô đất ở xã Liên Hoa, huyện Phù Ninh, Phú Thọ được một số cán bộ lập “khống” giấy tờ, mua đi bán lại nhiều lần.

Một đặc điểm nữa của cách quản lý ở Việt Nam là cấp thủ trưởng yêu cầu cán bộ dưới quyền phải thực hiện theo ý của mình. Điều này dẫn đến tình trạng nhiều cán bộ cấp dưới biết rằng, việc này trái pháp luật, nhưng vẫn phải thực hiện vì nếu không có thể mất việc.

Vừa qua, TP.HCM và một số địa phương mất rất nhiều cán bộ (bị bắt, khởi tố), liên quan đến quản lý đất đai. Nguyên nhân là do họ được giao quá nhiều quyền lực về quản lý đất đai.

- Những quy định trong quản lý đất đai bất hợp lý đang tạo nên sự “cám dỗ” cho các cán bộ, người chịu trách nhiệm có những sai phạm, thưa ông?

Cơ chế quản lý sử dụng đất đai hiện nay là nguồn cơn của những sai phạm liên quan đến trách nhiệm của người đứng đầu. Chẳng hạn như Bảng và khung giá đất nhà nước và các địa phương quy định thường thấp hơn rất nhiều so với giá thị trường rồi các cơ chế quản lý về đấu giá, đấu thầu, đưa đất công sản vào thị trường cũng có không ít tồn tại. Chính điều này lại vô tình mở ra cơ hội để cám dỗ cho những cá nhân được tập trung quyền lực.

Hệ thống pháp luật đất đai đang tồn tại không ít khoảng trống cùng nhiều xung đột của pháp luật đất đai với các luật chuyên ngành khác. Hệ thống pháp luật như vậy quả là rất khó cho quản lý, kể cả các cán bộ quản lý liêm khiết cũng dễ bị sa cơ lỡ bước do không tinh tường về pháp luật.

- Vậy, theo Giáo sư, đâu là giải pháp căn cơ để khắc phục tình trạng trên cũng như nâng cao vai trò của người đứng đầu trong quản lý đất đai?

Trong cơ chế thị trường, giá trị đất đai phụ thuộc thị trường. Tuy nhiên, lâu nay tư duy quản lý đất đai theo cơ chế bao cấp còn được nhiều người cố tình lợi dụng để tham nhũng. Để ngăn chặn, chúng ta phải có một hệ thống pháp luật đất đai rõ ràng, phải có cơ chế kiểm tra, giám sát hiệu quả.

Ba yếu tố trọng tâm của quản trị tốt về đất đai bao gồm công khai - minh bạch thông tin quản lý, có sự tham gia quản lý và giám sát của dân và trách nhiệm giải trình của cán bộ đều chưa được thực thi cụ thể, nghiêm túc.

Đất đai là tài sản có giá trị lớn, có thể mang lại siêu lợi ích cho một doanh nghiệp, một cá nhân. Vì vậy, yêu cầu về công khai mọi thông tin đất đai là yếu tố quan trọng, ở ta vẫn chưa được thực hiện tại tất cả các địa phương, đặc biệt là thông tin về chủ sử dụng đất.

- Xin cảm ơn Giáo sư!